طلای یزدی چیست؟

تا حالا وقتی از جلوی ویترین طلافروشی‌ها گذشتید از خودتان پرسیده‌اید چرا رنگ بعضی از طلاها با هم فرق دارد؟ چرا یک‌سری‌ها روشن‌تر، براق‌تر و زرد ترند؟ طلای یزدی نوعی طلا است که به نام استان یزد در ایران به شهرت رسیده است. این نوع طلا دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی است که آن را از دیگر انواع طلا متمایز می‌کند.

اکثر زیورآلات طلا با طلای 18 عیار ساخته می‌شود؛ اما زیورآلات ساخته شده از این نوع طلا، مثل زنجیر یزدی طلا، النگوی یزدی و غیره با عیار 20 که خالص‌تر است تولید می‌شوند. برای همین طلا یزدی خالص‌تر، خوش‌رنگ‌تر، ملایم‌تر، پررنگ‌تر و در عین نرمی، مقاوم‌تر است.

معمولاً طلای یزدی ساخته دست زرگران هنرمند یزدی است و شیوه ساخت خلاقانه این زیورآلات باعث شده کپی‌برداری از این آثار سخت گردد؛ علاوه بر این طلای دست‌ساز را می‌توان هر زمان که بخواهیم تغییر دهیم؛ اما در مورد طلای صنعتی چنین نیست. 

در ادامه با دیگر ویژگی‌های طلا یزدی آشنا شوید!

پیشینهٔ طلای یزدی

زرگری یزد یکی از هنرهای باستانی یزد است که در طی زمان به بخشی از تاریخ اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی یزد تبدیل شده است. جالب است بدانید قدیمی‌ترین جواهر کشف شده در ایران (در منطقه غربالبیز) گردن‌بندی است که متعلق به دوره اشکانی و ساخت منطقه یزد بوده است برای همین هنر ساخت طلای یزدی در ایران قدمتی ۲۰۰۰ساله دارد.

زمانی یزدی‌ها با طراحی جواهرات پادشاهان و سفرا و نمایندگان دیگر کشورها در دیپلماسی ایران نقش مهمی ایفا می‌کردند. این هنر در دوره پهلوی دوم به اوج خود می‌رسد. شاید باورتان نشود؛ اما زمانی که نماینده انگلیس به ایران سفر می‌کرده سفارش طراحی و ساخت هدایای خود را به زرگرهای به نام این شهر می‌سپرده است  و عمده طلاهای خاندان پهلوی نیز در یزد ساخته‌وپرداخته شده است.

ساخت و تولید طلا یزدی

برای ساخت طلای یزدی، ابتدا آن را در داخل بوته (مخزنی است که از جنس گل نسوز برای حرارت دادن طلا در کوره) ریخته و سپس آن را آب می‌کنند. پس از آن، طلای آب شده را در ریژه (قالب) ریخته و آن را چرخ می‌کنند. درگذشته طلا را با چکش نازک می‌کردند که دست‌کم 12 ساعت زمان می‌برد؛ اما اکنون با کمک چرخ برقی در حدود نیم ساعت، طلا را نازک کرده و سپس با دست روی طلا طرح‌های مختلف ایجاد می‌شود. 

جالب است بدانید هنوز هم زرگران سنتی یزدی، زیورآلات طلا یزدی را به‌صورت کاملاً دستی ساخت و پرداخت می‌کنند و تا الان 14 روش از تولیدات زیورآلات سنتی یزد به ثبت ملی رسیده است که ری گیری (دانش سنتی سنجش عیار یا محک)، ساخت دستبند اشرافی یزدی، شیوه سنتی تیزاب کاری طلا و غیره مثال‌هایی از این موارد هستند.

شاید مطالعه این نوشته هم برای شما جذاب باشد: طلای سنتی چیست؟

ویژگی‌های طلای یزدی

طلای یزدی دارای ویژگی‌های خاصی است که آن را از بقیه زیورآلات متمایز می‌کند از جمله:

• طراحی‌های خاص و زیبا: این طلاها دارای نقوش خاص و زیبایی هستند که در نهایت دقت توسط دستان زرگران ماهر یزدی ساخته‌وپرداخته می‌شوند.
• عیار: طلای یزدی تنها طلایی است که با عیار 20 ساخته می‌شود و این عیار خالص‌ترین عیار موجود در تهیه زیورآلات است که باعث کیفیت و ارزش بالای آن شده است.
• ویژگی‌های فیزیکی و ظاهری: مقاومت در برابر زنگ‌زدگی و تغییر رنگ نسبت به طلاهای دیگر، نرمی و انعطاف‌پذیری بالا، وزن سبک، خوش‌رنگی و شکنندگی کمتر از جمله این ویژگی‌ها است.
• منعکس‌کننده ارزش‌های سنتی و فرهنگی و تاریخی: طلای یزدی صرفاً یک زیور معمولی نیست؛ بلکه باتوجه‌به قدمت زیاد، این زیورآلات دارای ارزش فرهنگی بالایی هستند که حتی در میراث‌فرهنگی ایران نیز این هنر یکتا به ثبت رسیده است. 

این ویژگی‌ها باعث شده طلا یزدی نه‌تنها در یزد تقاضای بالایی داشته باشد؛ بلکه در سایر استان‌ها و حتی کشورهای همسایه نیز به شهرت ویژه‌ای برسد. 

عیار طلای یزدی چه قدر است؟

در صنعت طلاسازی طلا با عیار 24، خالص محسوب می‌شود که این طلا بخاطر نرمی زیاد به راحتی خراشیده و خم شده و دوام لازم برای شکل پذیری را ندارد؛ برای همین آن را با مس و نقره ترکیب می‌کنند تا عیار آن را مناسب نمایند.

در طی این فرایند عیار طلا به 20، 18 و پایین‌تر می‌رسد. متاسفانه عده ای از طلاسازان در ساخت طلا از آلیاژ برنج که آلیاژ مناسبی نیست استفاده می‌کنند و طلای ساخته شده با این آلیاژ نیز از کیفیت خوبی برخوردار نیست که مرور زمان دچار تغییر رنگ می شود؛ اما طلای یزدی ترکیبی از آلیاژ نقره و مس بوده که باعث کیفیت بالا و دوام استفاده آن می‌گردد.

مبنای ساخت و فروش طلای استاندارد، عیار ۱۸ است؛ اما در یزد از عیار بالاتری استفاده می‌شود؛ این عیار شامل 20 نخود (واحد طلاسازی) طلا و 2 نخود مس و 2 نخود نقره است. برای همین زیورآلات حاصل این طلا دارای خلوص بیشتر بوده و خوش‌ رنگ تر اند. 

طلای یزدی چه تفاوتی با سایر طلاها دارد؟

طلای یزدی با سایر طلاهای موجود در بازار تفاوت‌های مهمی دارد که شاید در انتخاب شما مؤثر باشد:

تفاوت‌ها	طلای یزدی	طلای صنعتی
عیار	20	18
رنگ	روشن‌تر، براق‌تر	زرد بی‌روح
مقاومت در برابر زنگ‌زدگی و تغییر رنگ	بسیار بالا	متوسط
انعطاف‌پذیری	بالا	کم
وزن	نسبتاً سبک	نسبتاً سنگین
شکنندگی	پایین	بالا

این تفاوت‌ها طلاهای یزد را به زیورآلات محبوب و ارزشمند برای افرادی که به طراحی‌های محلی و ایرانی اهمیت می‌دهند تبدیل کرده است.

انواع مدل‌های طلای یزدی

طلای یزدی داری مدل‌ها و انواع بسیار متنوعی است که در ساخت زیورآلاتی مانند زنجیر، دستبند، النگو و غیره به کار می‌رود که در زیر به برخی از مدل‌های معروف آن از جمله زنجیر یزدی طلا و النگوی یزدی اشاره می‌کنیم: 

زنجیر چینابی یا گردن‌بند چینابی از جمله زنجیرهای طلا یزدی است که در فهرست آثار ناملموس کشور به ثبت ملی رسیده است. نام این زنجیر برگرفته از نوع و نحوه ساخت آن است؛ زیرا این زنجیر باید به نرمی آب ساخته شود به عبارتی حلقه‌های این زنجیر مانند آب روان چیده شده است. هم‌چنین زنجیر طلای هل یزدی که از کنار هم قرارگرفتن دانه‌های هل از طلا در کنار هم با روش ملیلیه ساخته می‌شود و زنجیر هل و چینابی که به زنجیر هل و گل نیز مشهور است از ترکیب زنجیرهای چیناب و دانه‌های هل تشکیل می‌شود. 

النگو یا دست‌بند اشرفی، النگوی یزدی است که در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. این النگو‌ها به خاطر قطر زیاد، درخشش زیاد و طرح‌های جذاب سنتی طرفداران زیادی دارند.

زیورآلات طلای یزد شامل مدل‌های متنوع دیگری از جمله زنجیر فانوسی، ماهی لرزان، النگو گل و ماهی، مدال سه لیره، مدال قرآن، انگشتر گالو، مدال مرواریدی طرح خورشیدی است.

قیمت طلای یزدی به چه عواملی بستگی دارد؟

قیمت طلای یزدی مانند سایر زیورآلات طلا به فاکتورهای مختلفی از جمله وزن، عیار، اجرت ساخت و وضعیت بازار طلا بستگی دارد. برای آگاهی از قیمت دقیق طلای یزدی می‌توانید به‌صورت حضوری به طلافروشی‌های معتبری که این مصنوعات را عرضه می‌کنند، مراجعه کنید. همچنین اگر به بازار طلا علاقه‌مند هستید می‌توانید از طریق سایت طلاین از قیمت طلاهای متداول به‌صورت لحظه‌ای باخبر شوید: قیمت لحظه ای طلا

جمع‌بندی:

در این مقاله به طور مختصر با طلای یزدی آشنا شدیم و دانستیم طلا یزدی علاوه بر ارزش مالی بالاتر، دارای پیشینه فرهنگی 2000ساله بوده و تمام نقوش و طراحی‌های آن سینه‌به‌سینه منتقل شده و با دستان زرگران یزدی تزیین شده است. همهٔ این خصوصیات طلا یزدی را به انتخابی منحصربه‌فرد توسط خریدارانش تبدیل کرده است. 

سؤالات متداول: