در دنیای پژوهش و شیمی، مواد شیمیایی خاصی وجود دارند که به دلیل ویژگی‌ها و خواص منحصر به فرد خود، توجه بسیاری را به خود جلب کرده‌اند. یکی از این ترکیبات شگفت‌انگیز، تیزاب سلطانی است. این محلول شیمیایی، از ادغام اسیدهای نیتریک و کلرید هیدروژن به نسبت خاصی به دنیا می‌آید و در نتیجه برخی از ویژگی‌های بی‌نظیر خود، به یک اسید قوی و حلال بسیار قدرتمند تبدیل شده است. در این نوشته با تیزاب سلطانی به عنوان یکی از اصطلاحات رایج بازار طلا آشنا می‌شوید.
تیزاب سلطانی چیست؟
تیزآب سلطانی (Aqua regia): محلولی بسیار خورنده و دود‌کننده به رنگ زرد و قرمز است. این محلول از مخلوط اسید‌نیتریک غلیظ و هیدروکلریک غلیظ به دست می‌آید. طبق شواهد، یک کیمیاگر مسلمان حدود سال ۸۰۰ میلادی با مخلوط کردن نمک و ویتریول (اسید‌سولفوریک) ترکیب تیزآب سلطانی را کشف کرده‌است. این ترکیب می‌تواند فلزات نجیب پلاتین، پالادیوم و طلا را در خود حل کند.
تاریخچه و کاربرد تیزآب سلطانی چیست؟
طلا در برابر تیزآب مقاومتی ندارد و به راحتی در آن حل میشود. یکی از کاربرد‌های تیزآب، استفاده از آن در عیار سنجی طلا با سنگ محک است که در مقاله روش های عیارسنجی طلا آن را کامل توضیح داده‌ایم.
هنگامی که آلمانی‌ها توانستند دانمارک را اشغال کنند، شیمیدان جورج دو هویسی برای دست نیافتن آلمانی‌ها به مدالهای جایزه نوبل متعلق به ماکس‌فون‌لاو و جیمز‌فرانک، مدال‌ها را در تیزآب سلطانی حل کرد و در قفسه‌ی نیلز‌بور قرار داد، جایی که به نظر می‌رسید فقط یک ماده شیمیایی است. سپس بعد از جنگ توانست طلاهای موجود در تیزآب سلطانی را بازیابی کند و آن‌ها را به آکادمی علوم سلطنتی سوئد بدهد تا بنیاد نوبل مجددا مدالهای جایزه نوبل را به لاو و فرانک اعطا کند.
واکنش تیزاب سلطانی با طلا
برای بازیابی و جداسازی طلا از تیزآب سلطانی روش‌ها و مواد شیمیایی گوناگونی وجود دارد.
بازیابی طلا با متابی سولفیت سدیم
یکی از بهترین روش‌ها برای رسوب دادن طلا و جداسازی آن از تیزآب می‌باشد. برای شروع ابتدا دمای محلول تیزآب را اندازه‌گیری می‌کنیم. بهتر است که دمای محلول ۳۹ درجه باشد و نیازی به بالاتر بودن دمای محلول نیست. به علت بالا بودن قدرت اکسید‌کنندگی محلول تیزآب، باید اسید‌نیتریک موجود در محلول تیزآب را برای بازیابی طلا خنثی سازی کنیم.
ابتدا قدرت اکسید‌کنندگی محلول تیزآب را با استفاده از دستگاه اندازه‌گیری می‌کنیم. سپس با افزودن مقداری اوره به محلول قدرت اکسید‌کنندگی را کاهش می‌دهیم. پس از رسیدن به محدوده دلخواه و خنثی سازی نیتریک اسید، مقداری متابی سولفیت را به محلول اضافه می‌کنیم. با این کار قدرت اکسید‌کنندگی تیزآب به سرعت کاهش پیدا می‌کند و رنگ محلول تیره‌تر میشود. هنگامی که محلول به مرز بازیابی رسید، با اضافه کردن محلول تست، قدرت اکسید‌کنندگی را کاهش می‌دهیم و محلول به سرعت تغییر رنگ می‌دهد و طلا در مرحله احیا قرار می‌گیرد. و در آخر به محلول مقداری آب اضافه می‌کنیم و منتظر ته نشین شدن کامل طلا می‌شویم و طلای حل‌شده به صورت پودر در محلول رسوب می‌کند.
بازیابی طلا با سولفات آهن
سولفات آهن یکی از ارزان‌ترین و دردسترس‌ترین مواد شیمیایی برای جداسازی طلا از تیزآب سلطانی می‌باشد. باید توجه داشته‌باشیم که سولفات آهن به شکل‌های مختلفی وجود دارد و فقط یکی از آن‌ها به نام فروس سولفات که سبز رنگ است قابلیت رسوب دادن دارد.
ابتدا محلول تیزآب سلطانی را از فیلتر عبور می‌دهیم و سپس سولفات آهن سبزرنگ را درون آب حل می‌کنیم. محلول سولفات آهن را به تیزآب اضافه می‌کنیم تا طلا رسوب کند و از محلول جدا شود. توجه داشته باشید که محلول را باید در حین رسوب دادن به طور مداوم هم بزنیم تا واکنش سریع‌تر انجام شود.
بازیابی طلا با نیتریت سدیم
یک از روش‌های ارزان و کارآمد برای جداسازی طلا از تیزآب می‌باشد. پودر نیتریت سدیم را به محلول اضافه می‌کنیم و به این کار ادامه می‌دهیم تا طلا رسوب کند و به صورت پودر آن را جداسازی می‌کنیم.
بازیابی طلا با گاز دی‌اکسیدگوگرد
گاز دی‌اکسیدگوگرد توانایی جداسازی طلا از تیزآب سلطانی را دارد. برای جداسازی باید گاز را به محلول کلرید طلا دمیده شود تا پودر طلا از محلول جداسازی شود.
خالص سازی با اگزالیک اسید
در روند بازیابی طلا از محلول تیزآب به روش‌های متابی سولفیت سدیم، سولفات آهن و … همواره مقداری ناحالصی همراه با طلا بازیابی میشود. اگزالیک اسید برای خالص‌سازی و تولید طلا با عیار بسیار بالا استفاده میشود. برای خالص‌سازی طلای بازیابی شده، پودر طلای فیلتر شده را دوباره در تیزآب سلطانی حل می‌کنیم و سپس آن را روی حرارت قرار می‌دهیم و به اندازه‌ی ۵ برابر طلای حل‌شده اگزالیک اسید اضافه می‌کنیم و هم می‌زنیم. در ادامه محلول سودسوزآور اضافه می‌کنیم تا پی اچ محلول به محدوه بین ۱/۵ تا ۲ برسد. و در آخر حرارت تا جایی بالا می‌بریم که به نقطه جوش برسد، اکنون میتوانیم قطعات طلای خالص سازی شده را مشاهده کنیم.
نکات استفاده از تیزاب سلطانی چیست؟
همان‌طور که گفتیم تیزآب خاصیت خورندگی بسیار بالایی دارد و به همین دلیل هنگام استفاده از آن باید احتیاط کنیم.
- از ظروف شیشه‌ای برای کار با تیزآب سلطانی استفاده کنید زیرا این محلول برخی از پلاستیک‌ها را ذوب و بیشتر فلزات را دچار خوردگی می‌کند.
- محلول تیزآب را هرگز ذخیره نکنید. باتوجه به واکنش‌های بین اجزای موجود در محلول تیزآب و به علت ناپایدار بودن آن،محلول تیزآب به سرعت اثر خود را از دست می‌دهد.
- در حین کار با محلول تیزآب، استفاده از عینک، محافظ صورت، دستکش و لباس مخصوص ضروری است.
روش دفع تیزآب سلطانی چیست؟
برای دفع محلول تیزآب باید آن را برروی مقدار زیادی یخ بریزیم. همچنین این محلول با محلول بی‌کربنات سدیم اشباع و یا محلول ۱۰% هیدروکسید سدیم خنثی میشود و دفع میشود اما به دلیل ایجاد آلودگی زیست محیطی باید در محل‌های خاص قرار داده‌شود.
جمع‌بندی درباره تیزاب سلطانی
در این نوشته شما را با تیزاب سلطانی که یک ماده اسیدی برای حل کردن طلا است آشنا کردیم و گفتیم که از این محلول برای عیارسنجی طلا استفاده میشود. البته تیزاب در ذوب کردن طلا و قالکاری نیز کاربرد دارد. در وبلاگ طلاین شما می‌توانید در باره این دسته از مطالب به طور کامل مطالعه کنید. اگر سوالی در این باره دارید آن را در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
سوالات متداول:
رنگ طلا در محلول تیزاب سلطانی چیست؟
اگر طلای خالص با تیزاب واکنش دهد رنگ محلول زرد نزدیک به فسفری میشود ولی اگر طلا ناخالص باشد محلول نارنجی خواهد بود.
علت رسوب نکردن طلا از تیزاب چیست؟
اگر طلا از تیزاب رسوب نکند ممکن است به علت کم بودن میزان طلا، وجود ناخالصی یا خنثی نبودن اسید نیتریک باشد.
فهرست مطالب
باسلام خدمت اساتید عزیز که لطف دارید به کاراموزان وسپاس استاد یگ سعال بعداز این که پودر طلارازوب کردیم وانشاالاه طلابه دست اومد باز دوباره باید باتیزاب حل شود ودوباره قرص طلارا به دست اوریم وازهمه محم تر بعداز اینکه طلابه دست امد داخل نیتریک بندازیم یا داخله تیزاب برای اینکه ناخالصی داشت حل شود وممنون ازتون
سلام و خسته نباشید من ک دیگ بریدم .نمیدونم چرا نمیشه ک نمیشه .خنثی سازی رو با اوره انجام دادم و برای رسوب سولفات اهنی ک خودم خالص سازیش کردم استفاده کردم ولی بجای رسوب ابر تحویلم داده 😵💫🥴چین اینا استاد خسته شدم بخدا
سلام . تو قوانین شیمی وقت یه فلز رو میخوایم حل کنیم دما رو افزایش میدیم و برای رسوب گرفتن برعکس . ینی وقتی شما خنثی کردین و متابی زدین به محض تغییر رنگ باید مقداری اب سرد اضافه میکنید تا شک به محلول وارد بشه و باید تا زمان رسوب کامل در جای خنک نگهداری بشه . البته همه اینه منوط بر این هست که شما قلع در محلول نداشته باشید . چون اگه ابر سفید باشه نشانه وجود قلع هست که قبل تیزابکاری باید از بین برود
بله لازمه ولی بهتر اینه که بجای اوره از اسید سولفامیک استفاده کنید چون اگر اوره زیاد مصرف کنید کنید ماده انفجاری خطرناکی درست میشه واینکه بخدا من خیلی وقت پیش اینکارا رو انجام دادم در حد حرفه ای واینکه تو روقران خودتونو علاف نکنید بخدا مقدار طلای که از این کار بدست میاد پول اسیدهاتونم نمیشه والله .به‌غیر از خطر واسیلی که به بدنتان میزنید بابا تو ایران قیمت اسیدها زیاده مثلا همین نیتریک ارزشی نداره بخدا اینا که کلیپ میزارن دنبال چهار تا ساده هستن که آموزشش بفروشن وگرنه خودشون میدون این کاره واقعا بی ارزشه
سلام وقت بخیر
من مقداری بورد مخابراتیو به روش نیتریک جدا سازی کردم و به محله تیزاب رسوندم بعد از اضافه کردن متابی سولفید محلولم رسوب داد ولی بد از گذشت چند ساعت که گذاشتم شاید رسوب بیشتری بگیرم دیدم مجدد رسوبم حل شده توی محلول
الان چطوری میشه باز رسوب گیری کنم لطفا کمک کنید
سلام خسته نباشید رسوب طلای من نارنجی هست، باسولفات اهن رسوب دادم ولی موقع ذوب سیاه میشه بایدچکارکنم راهنمائیم کنیدممنون میشم خداخیرتون بده بااین توضیحات کاملتون عزت زیاد
جواب این سوال رو چرا نمی‌دید اکثرا این مشکل را داریم؟
سلام خسته نباشید هر فلزی که مشکوک به طلا بود رو میتوانیم با سنگ محک آزمایش کنیم اگه درسته که شما تایید میکنید
بعد ما فلز رو به سنگ محک خط می کشیم چرا بعضی از خط ها زرد و بعضی قرمز و بعضی شبحی به سفید هستن یک مورد
وچرا به تیزاب در سنگ محک برخورد میکنن بعضی ها اصلا اتفاقی انجام نمی شیشه و بعضی ها به رنگ آبی کم رنگ یا سبز و بعضی به رنگ زرد و ولی کمرنگ تر از بقیه انجام میشود تورو خدا استیل هم بگید که چطور به تیزاب باید بفهمیم ت ش کر از شما نسبت به بقیه خدایبهتر متوجه شدم تشکر
سلام
مقدار اضافه کردن اوره و متابی سولفات به تیزاب چقدره و من رسوبم هیچ واکنش نداد بعد از ۲۴ ساعت رسوب سفید داد که فکر کنم متابیسولفیت باشه الان نمیدونم با تیزابم چکار کنم راهنمایی میکنید لطفا
محلول رو فیلتر کن بعد پودر روی بزن
سلام استاد،داخل تیزابی که خاک طلا را حل کرده بودم و بعد از رد کردن از صافی نمیتونم تح نشین کنم ولی داخل محلول با ذربین میکروسکوپی که نگاهی میکنم داخلش پر از ذرات ریز رنگ زرد نقره ای هستش،با اوره و متابی کار کردم،راهنمایی شما موجب خوشحالی بنده خواهد شد،ممنون
سلام برادر
اگه طلا در تیزاب رسوب نکرد علت زیادی داره همینطور که فرمودن یکی از دلایلش کم و ناچیز بودن مقدار طلاست که اگه مایل به رسوب هستید باید بعد اینکه متابی یا سولفات زدی باید یه دو سه روزی به محلولت فرصت بدی تا مقدار طلای ناچیز هم رسوب کنه اما اگه طلای قابل توجه ای داخل تیزابت هست اما بعد خنثی سازی نیتزیک رسوب نکرد علتش میتونه وجود فلزات دو ظرفیتی یا سه ظرفیتی باشه و برای رسوب طلا میتونی از پودر زینک یا از فویل الومنیوم استفاده کنی
یادت باشه پودر زینک یا فویل الومنیوم و باید کم کم و تا وقتی واکنش وجود داره به محلولت اضافه کنی
بعد اینکه واکنش تموم شد محلولتو که حالا قهوه ای رنگ شده رو با کاغذ صافی ،صاف کنی
فک کنم بقیشو بدونی که باید چیکار کنی اما اگه بازم نتونستی بگو تا باقیشم توضیح بدم
سلام و وقت به خیر. ممنون از اینکه اطلاعات مفیدی را درباره دلایل رسوب نکردن طلا در تیزاب با ما به اشتراک گذاشتید.
سلام مهندس خیلی ممنون
بقیشم بگید ممنون میشیم
یایه شماره تماس بدید باهم حرف بزنیم
سلام خواهشاً این جواب خیلی برام مهمه لطف کنید این سوال راهنمایی کنید
تیزاب مستقیم روی طلا بریزیم چه اتفاقی میوفته
خوشبختانه یا متاسفانه طلا طی یک فرایند شیمیایی داخل تیزاب سلطانی حل میشه
درود به شرفت.ناز شصتت. عزت زیاد.
سلام. ممنون از لطف شما
عالی مفید کامل دمت گرم
مرسی از نظر خوب شما.
سلام برای بازیابی طلا با متابی سولفیت سدیم حتما اضافه کردن اوره واجب است
نه من همیشه از روی برای خنثی کردن نیتریک استفاده میکنم . به نظر من روی کارو تمیزتر در میاره