سیاست‌های پولی و مالی؛ تعاریف، انواع و اهداف

سیاست‌های پولی و مالی از جمله ابزارهای اساسی هر کشور برای مدیریت اقتصادی است که تأثیر مستقیم و غیرمستقیمی بر رونق و توسعه اقتصادی دارند. با توجه به اهمیت این دو عامل، بررسی و تحلیل آن‌ها و نقش آن‌ها در رشد و پیشرفت اقتصادی، بسیار حائز اهمیت است. در این بلاگ، به بررسی تأثیرگذاری سیاست‌های پولی و مالی بر رونق اقتصادی کشورها می‌پردازیم.

سیاست های پولی و مالی چیست؟

سیاست های پولی و مالی (financial and monetary policies): سیاست پولی رابطه میان نرخ بهره در اقتصاد کشور و کل عرضه پول است. سیاست پولی در جامعه از طریق افزایش و یا کاهش دادن مقدار حجم پول در دست مردم انجام می‌شود. سیاست مالی همان سیاست‌های دولت درباره سطح خرید دولت، سطح پرداخت‌های انتقالی و ساختار مالیاتی است. سیاست گذاری مالی از طریق افزایش یا کاهش دادن مالیات و یا خریدهای دولتی انجام می‌گیرد.

در ادامه سیاست های پولی و مالی را به صورت دقیق‌تر بررسی می‌کنیم.

سیاست پولی چیست؟

سیاست پولی به عنوان یکی از ابزارهای مهم مدیریت اقتصادی، تأثیر بسزایی بر تورم، نرخ بهره، نرخ ارز و رشد اقتصادی دارد. انجام سیاست‌های پولی به منظور کنترل عرضه پول و تعیین نرخ بهره، می‌تواند تأثیرات چشمگیری بر رونق اقتصادی داشته باشد. سیاست‌های پولی انبساطی که با افزایش عرضه پول همراه است، می‌تواند رکود اقتصادی را کاهش داده و به رشد و توسعه اقتصادی کمک کند.

به عنوان مثال، در دوران رکود، بانک‌های مرکزی معمولاً به کاهش نرخ بهره و افزایش عرضه پول روی می‌آورند تا هزینه‌های وام‌دهی را کاهش داده و مصرف و سرمایه‌گذاری را تشویق کنند. از طرف دیگر، سیاست‌های پولی انقباضی که به کاهش عرضه پول منجر می‌شود، می‌تواند پیش‌شرفت اقتصادی را کنترل کرده و تورم را به حداقل برساند.

انواع سیاست‌ پولی

با توجه به نوسانات اقتصادی انواع سیاست های پولی عبارت‌اند از:

1. سیاست پولی انبساطی: به سیاست‌هایی که باعث افزایش عرضه پول در کشور شوند، سیاست پولی می‌گویند. این سیاست بیشتر در مواقعی اتفاق می‌افتد که اقتصاد کشور در حال رکود باشد، در این حالت بانک مرکزی کشور با افزایش عرضه پول، اقتصاد کشور را از حالت رکود خارج می‌کند.
2. سیاست پولی انقباضی: به سیاست‌هایی گفته می‌شود که باعث کاهش عرضه پول در کشور برای رسیدن به اهداف سیاسی می‌شوند. برای مثال به علت چاپ اسکناس، قیمت‌ها افزایش پیدا کرده است و اقتصاد کشور تعادل خود را از دست داده است. در این مواقع دولت برای تعدیل اقتصاد، مقدرای اوراق قرضه در جامعه منتشر می‌کند و با خرید این اوراق توسط مردم،حجم پول در کشور کاهش پیدا می‌کند.

هر سیاستی اهداف مشخصی برای خود دارد، مانند سیاست پولی انبساطی که هدفش افزایش عرضه پول و سیاست پولی انقباضی که هدفش کاهش عرضه پول است. البته علاوه براین اهداف، سیاست پولی اهداف عمده‌ی دیگری دارند مانند :

• تسریع رشد اقتصادی
• ایجاد اشتغال کامل
• تثبیت سطح عمومی قیمت‌ها
• ۴- ثبات نرخ بهره
• ۵- ثبات در بازار ارز

سیاست‌های پولی بر ارزش کالاها نیز تاثیر می‌گذارد. برای مثال قمیت دلار و طلا می‌تواند تحت تاثیر این نوع سیاست‌ها تغییر کند. مشاهده قیمت لحظه ای طلا

ابزار سیاست پولی

برای اینکه دولت‌ها به اهداف سیاست پولی برسند، باید از ابزارهای متناسب با اهدافشان استفاده کنند:

• نرخ بهره: هنگامی که افراد پول خود را سپرده گذاری می‌کنند، پولی به عنوان سود بانکی به آن‌ها تعلق می‌گیرد.
• نرخ سپرده قانونی: بانک مرکزی، بانک‌ها را مجبور می‌کند که مقدار مشخصی از سپرده‌های مشتریان را در بانک مرکزی نگه‌داری کند.

سیاست مالی چیست؟

سیاست مالی، که شامل تصمیم‌گیری‌های دولت در زمینه درآمدها و هزینه‌ها، مالیات و بدهی‌های دولتی است، نیز تأثیر بسزایی بر رونق اقتصادی دارد. این سیاست می‌تواند از طریق تغییر در میزان مالیات و هزینه‌های دولتی، تأثیراتی مستقیم بر روی مصرف، سرمایه‌گذاری و تولید داشته باشد. سیاست مالی انبساطی که با افزایش هزینه‌های دولتی همراه است، می‌تواند تحرک و رشد اقتصادی را تشویق کرده و اشتغال را افزایش دهد. از سوی دیگر، سیاست مالی انقباضی که به کاهش هزینه‌های دولتی و کنترل بدهی منجر می‌شود، ممکن است باعث کاهش مصرف و سرمایه‌گذاری شود و رکود اقتصادی را تشدید کند.

برای آشنایی با دیگر مفاهیم مالی این نوشته را بخوانید: اصطلاحات بازار مالی

انواع سیاست مالی

سیاست های مالی می‌توانند بسته به شرایط اقتصادی یک کشور متفاوت باشند. انواع سیاست های مالی عبارت اند از:

• سیاست مالی خنثی: این نوع سیاست زمانی اتفاق می‌افتد که اقتصاد در حالت تعادل باشد و مخارج دولت توسط درآمدهای مالیاتی تامین شود.
• سیاست مالی انبساطی: در این نوع سیاست مخارج دولت از درآمدهای مالیاتی بیشتر است. هنگامی این اتفاق می‌افتد که اقتصاد در حالت رکود باشد.
• سیاست مالی انقباضی: این نوع سیاست زمانی اتفاق می‌افتد که مخارج دولت از درآمدهای دولتی کمتر باشد.

جمع‌بندی: نقش سیاست‌ های پولی و مالی در اقتصاد ایران

سیاست‌های پولی و مالی ابزارهای قدرتمندی هستند که می‌توانند بر رونق و توسعه اقتصادی کشورها تأثیرگذار باشند. با استفاده هوشمندانه از این ابزارها، می‌توان به تعادل بین رشد اقتصادی، کنترل تورم و تضمین ثبات اقتصادی دست یافت و به پیشرفتی پایدار دست یافت. این امر نیازمند هماهنگی و همکاری میان نهادهای مالی و پولی کشور است تا اهداف مشترک اقتصادی را به دست آورند و به رونق و رفاه اقتصادی جامعه کمک کنند. درآمدهای حاصل از فروش نفت و گاز، اثر افزایشی برروی بی ثباتی مالی در ایران دارد. تورم اثر مثبتی برروی بی ثباتی مالی دارد یعنی با افزایش تورم، بی ثباتی مالی نیز افزایش می‌یابد. با افزایش مخارج جاری دولت، بی ثباتی مالی افزایش و به همین دلیل ثبات مالی کاهش می‌یابد. با افزایش درآمدهای مالیاتی ایران، ثبات مالی نیز در ایران افزایش پیدا می‌کند.

در این نوشته از طلاین به بررسی سیاست های پول و مالی، تعاریف و انواع آن پرداختیم. با مطالعه وبلاگ طلاین می‌توانید اطلاعات خود را در زمینه‌های مالی و سرمایه‌‌گذاری ارتقاء دهید.
سوالات متداول: