سنگ محک یکی از ابزارهای قدیمی و البته مطمئن برای بررسی عیار طلا است که به این عمل محک زدن طلا می‌گویند. محک زدن یکی از اصطلاحات رایج بازار طلا است که برای تشخیص طلا از غیر طلا نیز استفاده میشود. گرچه تشخیص طلا و عیار آن به این روش، قدیمی است؛ ولی این روش تا به امروز کاربران خاص خود را حفظ کرده است. البته باید دانست هر نوع شیء از جنس طلا را نمی‌توان به وسیلهی این سنگ عیار سنجی کرد و فقط برای طلاهایی که کم وزن هستند و یا به شکل ورقه‌ای نازک هستند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مقاله قصد داریم این نوع سنگ و روش کاربرد آن را با شما به اشتراک بگذاریم.
سنگ محک و جنس آن:
سنگ محک که به نام سنگ لیدی نیز شناخته میشود از جنس سیلیسیم و کوارتز است. این سنگ به رنگ سیاه بوده و در بازار در شکل‌های مختلفی میتوانید آن را ببینید. در گذشته از این سنگ برای عیار سنجی طلاهای سبک و ورقه‌ای استفاده می‌شد و طلاهایی نظیر النگوهایی با ضخامت زیاد یا شمش طلا را نمی‌توان بوسیله‌ی این سنگ‌ها بررسی کرد.
البته تا چندی پیش ورقی نازک از طلاهای ضخیم را می‌بریدند و بهوسیلهی این سنگ، تشخیص عیار می‌دادند؛ ولی امروزه دیگر از آن برای عیارسنجی استفاده نمی‌شود و می‌توان آن را روشی منسوخ برای تشخیص عیار طلا دانست. این موضوع بدین دلیل است که عیار به دست آمده توسط این سنگ دقیق نیست و با استانداردهای جهانی مطابقت ندارد. البته استفاده از این سنگ به طور کلی کنار گذاشته نشده، بلکه امروزه از آن صرفاً برای تشخیص طلا از غیر طلا استفاده می‌کنند.
چگونگی تشخیص عیار طلا توسط سنگ محک:
پیش از توضیح این مطلب بهتر است شما را با جوهر شوره یا همان اسید نیتریک خالص آشنا کنیم. این ماده که توسط زکریای رازی کشف شده است به تیز آب سلطانی شناخته میشود. این نام‌گذاری بدین جهت است که از این ماده برای تشخیص فلزات گران قیمت و با ارزشی همچون طلا، پلاتین و مواردی از این قبیل استفاده می‌گردد. این تیز آب به رنگ قرمز یا زرد است. اما کار تیز آب سلطانی چیست؟
کاربرد جوهر شوره یا همان تیز آب سلطانی:
این محلول از ترکیب کردن اسید نیتریک و اسید هیدروکلریدریک غلیظ با یک نسبت یک به سه (یک قسمت اسید نیتریک و سه قسمت اسید هیدروکلریدریک) به دست می‌آید. این محلول به دست آمده به قدری خورنده است و البته دودزا که قادر است فلزاتی نظیر پلاتین و طلا را در خود حل کند!
از تیز آب سلطانی برای تشخیص طلا و عیار آن استفاده میشود که برای این منظور، عیار یا خلوص خود تیز آب نیز اهمیت زیادی دارد. برای کم و یا زیاد کردن خلوص تیز آب، می‌توان به آن جوهر نمک یا همان اسیدکلریدریک اضافه نمود. برای تشخیص عیارهای مختلف، فرمول ساخت این محلول تغییر می‌یابد و معمولاً همین جوهر نمک را کمتر یا بیشتر می‌کنند.
هشدارهای استفاده از تیز آب:
- بیان شد این محلول بسیار قوی و خورنده است، تا حدی که پلاتین را در خود حل می‌کند؛ لذا هنگام استفاده از آن بسیار مراقب باشید و سعی کنید از دستکش مناسب هم استفاده کنید؛ زیرا ریختن آن بر روی دست شما یا سایر اشیاء اطرافتان، منجر به آسیب‌های جدی خواهد شد.
- این محلول را به دور از نور نگهداری کنید و بهتر است هنگام نیاز و به صورت روزانه و به میزان مورد نیازتان، آن را تهیه کنید.
- این محلول را در خانه و یا در دسترس کودکان و کسانی که اطلاع دقیقی از عملکرد آن ندارند، هرگز قرار ندهید.
حال که با این ماده آشنا شدید به سراغ موضوع اصلی یعنی نحوه‌ی تشخیص عیار طلا به وسیلهی سنگ محک می‌رویم. اگر هنوز نمی‌دانید عیار طلا یعنی چه میتوانید این مقاله را در طلاین بخوانید: عیار طلا چیست؟
نحوه تشخیص عیار طلا با سنگ محک:
به منظور این کار باید طلای مورد نظر را ۲۰ بار بر روی سنگ محک بکشید. پس از این یک قطره از تیز آب سلطانی روی این ردی از طلا که بر روی سنگ به جا مانده است، می‌کشیم. به یاد داشته باشید بهتر است تیز آب سلطانی را همان هنگام نیاز با فرمول عیار مورد نظرتان درست کنید. پس از این اقدام سه واکنش احتمالی وجود دارد:
1. عدم نشان دادن واکنش خاصی:
اگر پس از ریختن قطره‌ای از تیز آب بر روی سنگ محک، طلا واکنش خاصی نشان نداد بدین معناست که عیار طلا همان عیار تیز آب است. یعنی اگر تیز آب شما با فرمول مناسب طلای ۱۸ عیار تولید شده بود، در صورت عدم واکنش، یعنی طلا هم همان ۱۸ عیار است.
2. کمرنگ‌تر شدن اثر کشیده شده بر روی سنگ محک:
اگر با ریختن تیز آب، رنگ طلایی بر روی سنگ کم رنگ‌تر شد بدین معناست که عیار این طلا از عیار تیز آب شما کمتر است. برای تشخیص آن باید از تیز آبی با فرمول دیگری و مناسب عیارهای پایین‌تر استفاده کنید. همان طور که پیش‌تر بیان شد فرمول ساخت تیز آب برای تشخیص عیارهای متفاوت طلا، فرق می‌کند؛ لذا برای تشخیص عیار بهتر است تیز آب را با خلوص‌های متفاوت هنگام عیار سنجی در اختیار داشته باشید.
3. محو شدن اثر طلای کشیده شده بر روی سنگ:
اگر با ریختن تیز آب، اثر روی سنگ محک به کلی از بین رفت بدین معناست که آن شیء طلا نیست یا هم درصد طلایی که در خود دارد بسیار کم است. برای اطمینان از اینکه واقعاً طلا دارد یا نه می‌توان آزمایش ری گیری را بر روی آن انجام داد که به صورت دقیق ترکیبات شیء را تشخیص می‌دهد.
نحوه‌ی تمیز کردن سنگ محک:
زمانی که سنگ شما از اثرات طلاهای مختلف پر شد برای استفاده مجدد میتوانید آن را بدین صورت تمیز کنید: مقداری تیز آب را به روی سنگ بریزید. سپس بر روی آن نمک بپاشید و در نهایت آن را با آب بشویید. با این اقدام سنگ شما کاملاً تمیز میشود و قابلیت استفاده مجدد دارد.
سخن آخر
در پایان باید گفت سنگ محک هنوز هم در بازارهای طلا فروشان کاربرد دارد؛ ولی عملکرد آن بهوسیلهی تیز آب است که تکمیل می‌گردد و بایستی هنگام استفاده از آن نهایت دقت را داشته باشید تا از آسیب‌های احتمالی آن در امان بمانید. مزیت سنگ محک این است که با یکبار خرید، تا همیشه میتوانید از آن استفاده کنید و در صورت کثیف شدن آن، امکان تمیزی آن هم برای شما فراهم است. شما کاربرد دیگری از سنگ محک می‌شناسید؟ به نظر شما نحوه استفاده از سنگ محک چگونه باید باشد؟ چه نکته‌ای را به این نوشته اضافه می‌کنید؟ به یاد داشته باشید به کمک سامانه طلاین میتوانید سرمایه گذاری در طلا را با قیمت روز انجام دهید و یک قدم به سودآوری نزدیک‌تر شوید.
سوالات متداول:
آیا سنگ محک قابیلت استفاده مجدد دارد؟
بله. شما میتوانید هر بار که سنگ از رد طلاها پر شد بهوسیلهی کمی تیز آب و نمک آن را بشویید و مجدد استفاده کنید.
آیا سنگ محک به تنهایی برای تشخیص عیار طلا استفاده میشود؟
خیر. عملکرد سنگ محک برای تشخیص عیار به وسیلهی تیز آب سلطانی تکمیل میشود و برای عیار سنجی به هر دوی این موارد نیاز است.
تیز آب سلطانی چیست؟
مادهای مرکب از اسید نیتریک و اسید هیدروکلریدریک که با فرمول خاصی برای تشخیص عیارهای مختلف طلا تولید میشود.
فهرست مطالب
سلام از اطلاعات خوبتون ممنونم بسیار کاربردی و خوب بود استفاده کردم تشکر
مرسی از مطالب مفیدتون
بهتر نیست طلامون رو ببریم طلا فروشی برای عیار سنجی؟ این همه دنگ و فنگم نداره
شما خرید سنگ محک رو از کجا پیشنهاد می‌دین؟ سایتی هست بتونیم یکی بخریم؟
سلام همراه عزیز، شما میتوانید سنگ محک طلا رو از فروشگاه‌های معتبر و سایت‌های فروش سنگ محک تهیه کنید.
یه کم بیشتر درمورد تمیز کردن سنگ محک توضیح می‌دین؟
سلام همراه گرامی برای تمیزکردن سنگ محک از روش ذکر شده در مقاله میتوانید استفاده کنید در آینده حتماً مقالات بیشتری در باره دیگر روش‌های تمیزکردن سنگ محک خواهیم گفت.