امروزه در بازارها و مراکز خرید طلا، تنوع و طرح‌های مختلفی از طلا و جواهر به چشم می‌خورد. شاید برای شما هم این سوال پیش آمده باشد که چگونه این محصولات زیبا و متنوع طراحی و تولید می‌شوند؟ در واقع برای ساخت یک قطعه طلا، باید مراحل متعددی طی شود.
در این نوشته مراحل ساخت طلا و جواهر را با شما مرور خواهیم کرد.
تاریخچه ساخت طلا و جواهر
طلا و جواهرات از قدیمی‌ترین اشیا زینتی هستند که انسان‌ها از گذشته تاکنون، به آنها علاقه داشتند. نخستین نمونه‌های آویزهای زینتی به دوران تمدن‌های اولیه در مناطق بین‌النهرین و مصر باز می‌گردد. امروزه، پوشیدن آویزها و جواهرات به عنوان بخشی از پوشش روزانه انسان‌ها به عرف تبدیل شده است.
هنر ساخت طلا و جواهر در طول تاریخ شکل‌های مختلفی را به خود گرفته است، از جمله جواهرات ساده دوران باستان مصر یا طراحی‌های پیچیده و انتزاعی امروزه. این صنعت یک صنعت بسیار قدیمی است و حتی قبل از تمدن‌های مصر و بین‌النهرین، انسان‌ها از زینت‌آلات ساخته شده از چوب، صدف و استخوان استفاده می‌کردند.
نقطه عطف در تاریخچه طلا به حدود ۷۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح باز می‌گردد، زمانی که قطعه جواهر ساخته شده از مس کشف شد که طبق گفته به این زمان تعلق دارد.
نگاهی به مراحل ساخت طلا و جواهر؛ از ایده تا اجرا
به‌طور‌کلی برای ساخت یک جواهر از جنس طلا ده مرحله طی می‌شود که شامل این موارد است:
- ایده‌پردازی برای طراحی
- طراحی دستی طلا و جواهر
- طراحی و مدلسازی سه‌بعدی طلا و جواهر
- قالب‌سازی سه بعدی جواهر
- ریخته‌گری یا ذوب طلا
- پرداخت و سوهان‌کشی طلا و جواهر
- مخراج‌کاری طلا و جواهر
- تمیزکاری و پرداخت نهایی طلا و جواهر
- آبکاری طلا و جواهر
- کنترل کیفیت محصول نهایی
در ادامه با جزئیات هریک قدم‌های دهگانه مراحل ساخت طلا و جواهر آشنا می‌شویم.
ایده پردازی طلا و جواهر
ایده‌پردازی، مرحلهای از ساخت طلا و جواهر است که در آن طراح با خلاقیت خود برای پاسخ به نیازهای مختلف مخاطب، ایده‌های مختلفی را ارائه می‌کند. در این مرحله، طراح باید علاوه بر ذوق هنری و خلاقیت، با مسائل اقتصادی، فرهنگی و محیطی نیز آشنا باشد تا بتواند زیورآلاتی را طراحی کند که برای یک قشر خاص یا عموم جامعه، جذاب باشد. در واقع، مرحله ایده‌پردازی نقش مهمی در شکل‌گیری ظاهر نهایی طلا و جواهر دارد.
یکی از روش‌های رایج در ایده‌پردازی، ساخت مود برد است. مود برد در واقع تعدادی تصاویر، متن و حتی اشیایی که با موضوع منبع الهام مرتبط هستند. طراح طلا و جواهر، از مود برد به‌عنوان یک منبع الهام برای طراحی استفاده می‌کند، این فرایند به طراح کمک می‌کند تا ایده‌های جدیدی خلق کند.
طراحی دستی از ایده‌ها
طراحی دستی مرحلهای است که شامل سه بخش است:
- طراحی اولیه: پس از تهیه مود برد، طراح با الهام از آن، شروع به طراحی سریع یا خطی می‌کند. ممکن است یک طراح، ده‌ها طرح اولیه را بر اساس مود برد طراحی کند و در نهایت، بهترین طرح‌ها را انتخاب کرده و طراحی اصولی را انجام دهد.
- طراحی نهایی: در مرحله طراحی اتود نهایی، طراح از شابلون‌های طراحی طلا و جواهر، خط‌کش و سایر وسایل طراحی استفاده می‌کند. با توجه به اینکه در طراحی طلا و جواهر پرداختن به جزئیات، حتی کوچک‌ترین آنها بسیار مهم است، طراح باید با وسایل طراحی و اندازه‌گیری دقیق، طرح را به‌طور اصولی رسم کند. طراحی طلا و جواهر، علاوه بر هنر و خلاقیت، به تفکر مهندسی هم نیاز دارد. به عبارت دیگر، یک طراح باید از روش‌های ساخت طلا آگاه باشد تا بتواند یک طرح مناسب را رسم کند.
- راندو: سپس طراح، طرح نهایی را با ابزار و وسایل طراحی و تکنیک‌های مختلف، رنگ می‌کند که در اصطلاح راندو یا تصویرسازی طلا و جواهرات نامیده می‌شود. در تصویرسازی منعکس کردن جنس متریال اهمیت زیادی دارد. در واقع، طراح باید بتواند، یک تصویر واضح روشن و واقع‌گرایانه از طرح نهایی تهیه کند.
مدلسازی سه بعدی و طراحی طلا و جواهر
امروزه، طراحی سه‌بعدی با استفاده از نرم‌افزارهای کامپیوتری، انجام می‌شود. نرم‌افزارهای سه‌بعدی برای واقعیت‌پذیری و تکمیل ایده‌های دو بعدی روی کاغذ و همچنین مدلسازی سه‌بعدی آنها استفاده می‌شوند.
این نرم‌افزارها به طراحان کمک می‌کنند تا یک دورنمای کلی از طرح را به‌صورت فیزیکی تجسم کنند و از همه جوانب آن مطلع شوند. این فرآیند، به طراحان این امکان را می‌دهد تا قبل از شروع به تولید واقعی، طرح را ارزیابی کرده و اصلاحات لازم را اعمال کنند.
نرم‌افزارهای متعددی برای طراحی طلا و جواهر ساخته شده‌اند که معروف‌ترین آنها عبارت‌اند از:
- نرم‌افزار تخصصی طراحی طلا و جواهر ماتریکس
- نرم‌افزار راینو
- نرم‌افزار زی‌براش
همچنین، با استفاده از پرینترهای سه‌بعدی، طراحان، نمونه‌های اولیه از طرح‌های خود را به سرعت و با کیفیت بالا تولید می‌کنند، سپس این نمونه‌ها را بررسی کرده و اصلاحات لازم را قبل مرحله تولید نهایی انجام می‌دهند. این فرآیند به طراحان این امکان را می‌دهد تا از جزئیات و کیفیت نهایی محصول خود اطمینان پیدا کنند، بدون اینکه نیاز به ساخت نمونه‌های فیزیکی تکراری داشته باشند.
قالب‌سازی سه‌بعدی طلا و جواهر
مرحله قالب‌سازی یکی از مراحل زمان‌بر در فرایند ساخت زیورآلات طلا است. امروزه، با استفاده از پرینترهای سه‌بعدی، این مرحله انجام می‌شود. کیفیت قالب ساخته شده، ارتباط مستقیمی با دقت و کیفیت نهایی زیورآلات دارد.
روش کار پرینترهای سه‌بعدی برای قالب‌سازی طلا به این صورت است که ماده اولیه به پرینتر داده می‌شود و طرح سه‌بعدی که با یکی از نرم‌افزارهای سه‌بعدی، برای دستگاه تعریف می‌شود. سپس، با شروع کار پرینتر، مواد رزینی و مومی در مجاورت نور درون دستگاه به فرم تعریف شده، شکل می‌گیرند و قالب زیورآلات ساخته می‌شود.
ریخته‌گری یا ذوب طلا
در مرحله ریخته‌گری، طلا ذوب می‌شود. در واقع، طلا، با عیار و رنگ مورد نظر در کوره با نقطه ذوب طلا به حالت مذاب تبدیل می‌شود. پس از آن، طلای مذاب را از کوره خارج کرده و درون قالب‌هایی به نام ریژه می‌ریزند تا شکل مورد نظر را به خود بگیرد.
در این نوشته می‌توانید اطلاعات بیشتری به دست بیاورید: چگونه طلا را در خانه ذوب کنیم؟
پرداخت و سوهان‌کشی طلا و جواهر
اولین مرحله از کار طلاسازان پس از خارج‌کردن طلا و جواهر از کوره یا بوته ذوب طلا، این است با دقت و ظرافت، بخش‌های اضافی زیور را سوهان می‌کشند و فرم نهایی طلا را ایجاد می‌کند. سوهان‌کشی، بسته به نوع طرح زیور، ممکن است پیچیده یا ساده باشد و زمان و انرژی زیادی را از طلاساز بگیرد. با استفاده روش‌های اصولی و مناسب، مراحل سوهان‌کشی و پرداخت اولیه را انجام خواهد شد.
مخراج کاری طلا و جواهر
عملیات قراردادن سنگ‌های قیمتی بر روی یک قطعه زیور و طلا، مخراج‌کاری یا مرصع‌کاری نامیده می‌شود که در فارسی با نام جواهرنگاری شناخته می‌شود. در مراحل ساخت طلا، این مرحله تنها مرحلهای است که انجام آن نیاز به نیروی انسانی ماهر دارد و هیچ ماشینی نمی‌تواند این کار را انجام دهد. مخراج‌کاران معمولاً افراد بسیار ماهر و دقیقی هستند که با ظرافت سنگ را در جای مناسبشان در زیور قرار می‌دهند.
لازم به ذکر است که روش‌های مختلفی برای مخارج کاری وجود دارد که بر اساس نوع طلا و جواهر، کاربرد آن و نوع سنگ به‌کار گرفته می‌شوند.
تمیزکاری و پرداخت نهایی طلا و جواهر
مرحله بعدی در ساخت طلا و جواهر، پولیش و شستشوی طلا است. این مرحله برای داشتن یک قطعه با کیفیت و تمیز بسیار اهمیت دارد. پس از نصب سنگ‌ها و انجام عملیات مخراج‌کاری، ممکن است روی سطح طلا خط و خش بیفتد که نیازمند پولیش است. پولیش‌کار باید بسیار با دقت و حرفه‌ای عمل کند تا به سایر قطعه زیور آسیبی وارد نشود.
مرحله بعد از پولیش، شستشوی قطعه با ماشین‌های بخارشوی برای جلای بهتر طلا است. در مرحله شستشو قطعه طلا از هر نوع آلودگی مانند ذرات گچ باقی‌مانده از مرحله ریخته‌گری، چربی، براده‌های مرحله پولیش و آلودگی‌های کارگاهی و گردوخاک کاملاً پاک می‌شود.
در گذشته این مرحله، با صابون و برس انجام می‌شد؛ اما امروزه شستشوی زیورآلات طلا با دستگاه آلتراسونیک انجام می‌شود که هم برای قطعات پیچیده کاربردی‌تر است و هم با محیط زیست سازگار است. همچنین این دستگاه‌ها، مکنده‌های قوی دارند که مانع از به هدر رفتن ذرات گرد طلا می‌شوند.
آبکاری طلا و جواهر
برای ایجاد جلوه زیبای نهایی زیور، روی سطح آن را با یک لایه طلای معمولاً ۲۴ عیار و به رنگ زرد پوشیده می‌شود که آبکاری نامیده می‌شود. در واقع، آبکاری طلا، روکشی از ترکیب طلا با سایر فلزات دیگر است که با روش الکترولیز سطح بیرونی زیور را می‌پوشاند. در عرف مردم از آبکاری برای تغییر رنگ طلا استفاده می‌کنند، با آبکاری، طلاهای قدیمی و کهنه، مثل روز اول براق می‌شوند. به علاوه، آبکاری طلا باعث افزایش مقاومت آن در برابر سایش و خوردگی نیز خواهد شد.
کنترل کیفیت طلا و جواهر
در نهایت، زیور ساخته شده، توسط کارشناس کنترل کیفیت، کنترل و بازبینی می‌شود تا کیفیت ساخت، مقاومت، مطابقت با طرح، راحتی استفاده، محکم بودن سنگ‌های قیمتی و کیفیت و ایمنی قفل‌های مکانیکی تأیید شود.
جمع‌بندی
طلاسازی و جواهرسازی از هنرهایی است که در ایران قدمتی چندین سده دارد که از هنر های قدیمی ایرانی به‌شمار می‌رود. فرایند طلاسازی شامل ذوب و تصفیه طلا، سپس شکل دادن و پرداخت طلا و در نهایت تزیین و آبکاری طلا و جواهر می‌شود.
اگر هدف تولید جواهرات باشد، نیاز به استفاده از سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی نیز وجود دارد که به زیبایی و ارزش‌افزوده به طلا و جواهر می‌افزایند. این سنگ‌ها معمولاً پس از پرداخت طلا توسط مخراج‌کاری، به‌عنوان تزیینات بر روی زیورآلات قرار می‌گیرند و به زیبایی و جذابیت کارها افزوده می‌شوند.
اگر به شغل طلا سازی علاقه دارید، در وبلاگ طلاین می‌توانید اطلاعات بیشتری در این باره بخوانید.
سؤالات متداول:
برای آبکاری طلاهای سفید رنگ از ماده‌ای استفاده می‌شود؟
طلای خالص ۲۴ عیار برای آبکاری رنگ زرد و برای آبکاری سفید از رادیوم استفاده می‌شود.
قالکاری در مراحل ساخت طلا چیست؟
قالکاری یکی از مراحل پیش از طراحی و ساخت طلا است، در واقع قالکاری فرایندی است که در آن طلا از انواع ناخالصی‌های دیگر جدا می‌شود و روش‌های مختلفی دارد.
فهرست مطالب
