تورم یکی از مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر اقتصاد کشورها است. مردم معمولاً تورم را با افزایش قیمت‌ها و کاهش قدرت خرید می‌شناسند که تعریف نسبتاً مناسبی از تورم است. در ادامهٔ این مقاله به طور کامل به سؤالات مقابل پاسخ خواهیم داد: تورم چیست، ابر تورم چیست، علت تورم چیست و محاسبه تورم چگونه انجام می‌شود.
تورم چیست به زبان ساده
تعریف تورم (Inflation): تورم به زبان ساده به معنای افزایش در قیمت کالاها و خدمات است و علت اصلی تورم نیز افزایش عرضه پول در جامعه است. ابر تورم‌ها هنگامی رخ می‌دهند که سرعت این افزایش قیمت بسیار زیاد باشد. در محاسبه تورم نیز از شاخص‌های مختلفی استفاده می‌شود که کاربردی‌ترین آن‌ها شاخص قیمت مصرف‌کننده است.
در نتیجهٔ تورم، با میزان مشخصی از پول، کالای کمتری را نسبت به گذشته می‌توان خریداری کرد و خدمات کمتری را نسبت به گذشته می‌توان دریافت کرد. این کاهش قدرت خرید بر هزینه‌های زندگی مردم تاثیر می‌گذارد و در نهایت به کاهش رشد اقتصادی در جامعه منجر می‌شود.
شاید این نوشته هم برای شما مفید باشد: اصطلاحات رایج بازار مالی
علت تورم چیست؟
در این بخش توضیح خواهیم داد که علت تورم چیست؟ اصلی‌ترین ریشهٔ تورم، افزایش عرضهٔ پول است. عرضه پول در کشور از راه‌های مختلفی افزایش می یابد که از جمله آن‌ها می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- افزایش چاپ پول بدون پشتوانه
- عرضهٔ آن در بین شهروندان
- کاهش ارزش ارز رایج کشور
- کم‌بودن میزان مالیات
- احتکار کالاهای ارزشمند
جامعه شناسان معمولاً علل تورم را به سه دسته کلی تقسیم‌بندی می‌کنند:
تورم ناشی از فشار تقاضا
تورم ناشی از فشار تقاضا زمانی رخ می‌دهد که عرضه پول و اعتبار در جامعه افزایش پیدا کند. به دنبال این اتفاق تقاضای کلی مردم جامعه برای دریافت کالاها و خدمات بیشتر می‌شود. باتوجه‌به اینکه در این حالت تقاضا با سرعت بیشتری نسبت به ظرفیت تولید پیشرفت می‌کند، جامعه با کمبود کالا و خدمات برای رفع نیازهای مردم مواجه خواهد شد و به دنبال آن قیمت‌ها افزایش پیدا خواهد کرد.
تورم ناشی از فشار هزینه
این نوع تورم هنگامی رخ می‌دهد که هزینهٔ تمام‌شدهٔ تولید کالاها و خدمات اولیه و اساسی افزایش پیدا کند. این افزایش هزینه میتواند به علت گران‌شدن مواد اولیه یا دستمزدها باشد. به‌این‌ترتیب کالا و خدمات کمتری ارائه خواهد شد و باتوجه‌به اینکه میزان تقاضا از میزان عرضه پیشی می‌گیرد، قیمت کالا و خدمات افزایش پیدا خواهد کرد.
تورم درون زا
تورم داخلی زادهٔ تفکر و پیش‌بینی مردم درباره وضعیت تورم است. به این صورت که با ایجاد تورم و افزایش قیمت‌ها، ممکن است مردم انتظار افزایش مداوم را با نرخ مشابه در آینده داشته باشند. به‌این‌ترتیب کارگران برای حفظ استانداردهای زندگی خود دستمزد بیشتری را طلب می‌کنند و فروشندگان کالاهای خود را با قیمت بیشتری می‌فروشند. این چرخه به همین ترتیب ادامه خواهد یافت و نرخ تورم را افزایش خواهد داد.
محاسبه تورم چگونه است؟
تورم را بین دو زمان مشخص می‌سنجند. این مدت‌زمان ممکن است چند هفته، چند ماه یا چند سال باشد. پیش از بیان فرمول‌های محاسبه تورم، لازم است با شاخص‌های قیمت برای محاسبه تورم آشنا شوید.اخص‌های قیمتی که در محاسبات مربوط به تورم معمولاً مورد استفاده قرار می‌گیرند، این موارد هستند:
شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI یا Consumer price index)
شاخص قیمت مصرف‌کننده معیاری است که میانگین قیمت سبدهای کالا و خدمات مورد نیاز مردم را بررسی می‌کند. این نیازهای اولیه شامل غذا، خدمات پزشکی و حمل‌ونقل هستند. با تغییر قیمت هر یک از کالاهای موجود در این سبد و وزن نسبی آن‌ها شاخص قیمت مصرف کننده یا CIP تغییر می‌کند.
شاخص قیمت عمده‌فروشی (WPI یا Wholesale price index)
معیار بعدی برای بررسی تورم شاخص قیمت عمده فروشی یا WPI است که قیمت کالاها را در مرحلهٔ قبل از خرده‌فروشی و رسیدن به دست مردم عادی می‌سنجد. این شاخص مربوط به عمده‌فروشی بوده و اقلام را در سطح تولیدکننده بررسی می‌کند. برای مثال قیمت پنبه خام که ماده اولیه سازنده بسیاری از کالاهای دیگر است را سنجیده و بر اساس آن تورم را محاسبه می‌کند. شاخص برای بررسی کلی وضعیت تورم در کشور کاربردی‌تر است.
شاخص قیمت فروشنده (PPI یا Producer price index)
معیار بعدی برای محسبه تورم، شاخص قیمت تولیدکننده یا PPI است که تغییرات قیمت‌ها را از دید فروشندگان بررسی می‌کند که فروشندگان قبلاً یک کالای مشخص را به چه قیمتی می‌فروخته‌اند و اکنون به چه قیمتی می‌فروشند. اگر چه دولت‌ها و سازمان‌های بزرگ از معیارهای قیمت عمده‌فروشی و قیمت فروشنده استفاده زیادی می‌کنند، اما برای مردم عادی استفاده از معیار مصرف‌کننده برای محاسبه تورم راحت‌تر است. شاخص مصرف‌کننده را می‌توانید با مراجعه به منابع معتبر اقتصادی پیدا کنید.
فرمول‌های محاسبه تورم:
نرخ تورم معمولاً به درصد بیان می‌شود، در نتیجه برای محاسبهٔ آن کافی است شاخص نهایی مصرف‌کننده را بر شاخص اولیه مصرف‌کننده تقسیم کرده و در ۱۰۰ ضرب کنید.
درصد تورم= شاخص اولیه/ شاخص نهایی× ۱۰۰
برای مثال چنانچه شاخص سه سال گذشته ۵۰ و اکنون ۲۰۰ است، درصد تورم برابر با ۵۰/۲۰۰×۱۰۰=۴۰۰ درصد خواهد بود. همچنین اگر می‌خواهید بدانید که میزان مشخصی از پول در زمان گذشته، اکنون چه ارزشی دارد، می‌توانید مبلغ مورد نظر را در میزان تورم (نه درصد تورم!) ضرب کنید.
معادل ارزشی پول بعد از تورم= نرخ تورم× میزان پول قبل از تورم
مثال محاسبه تورم
برای مثال چنانچه قصد دارید بدانید که ۱۰ هزار تومان در سه سال پیش با نرخ تورمی که پیش‌ازاین محاسبه شد، معادل چقدر پول در زمان حال است، باید به‌صورت مقابل عمل کنید: ۴×۱۰۰۰۰=۴۰۰۰۰
بنابراین ۱۰ هزار تومان در سه سال پیش به‌اندازهٔ ۴۰ هزار تومان در زمان حال ارزش داشته است. به‌عنوان دیگر چنانچه سبدی از کالاها را در ۳ سال پیش با ۱۰ هزار تومان خریداری می‌کردید، اکنون باید آن را با ۴۰ هزار تومان خریداری کنید. البته بسیاری از محاسبه‌گر‌های آنلاین نیز وجود دارند که برای محاسبه تورم می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید.
ابر تورم چیست؟
در این بخش از مقاله به معرفی ابر تورم می‌پردازیم. می‌دانید که تقریباً در تمام موارد، روند پیشرفت تورم، روندی آرام و طولانی است. اما گاهی این سیر بسیار سریع و افسارگسیخته خواهد بود و در مدت کوتاهی افزایش شدید در قیمت‌ها رخ می‌دهد که به آن ابر تورم می‌گویند.
روی‌دادن ابر تورم با کاهش شدید میزان پول در گردش، ارزش پول و قدرت خرید همراه خواهد بود. معمولاً ابر تورم تعریف دقیقی ارائه نشده است؛ اما تورم ۱۰۰ درصد سالانه و برای ۳ سال متوالی یا تورم ماهانه ۵۰ درصد را دو تا از تعاریف قابل‌اعتماد برای ابر تورم می‌دانند.
ابر تورم‌ها معمولاً پیامد‌های مشابهی را به دنبال دارند. در چنین شرایطی و به علت کاهش سریع ارزش پول نقد و افزایش مالیات‌ها از طرف دولت برای مقابله با تورم، بسیاری از مردم پول نقد خود را به شکل‌های دیگری از سرمایه مثل طلا، مسکن، زمین، ارزهای خارجی و مواردی ازاین‌قبیل تبدیل می‌کنند.
همچنین تکیه بر ارز رایج کشور شدیداً کاهش‌یافته و قیمت ارزهای خارجی معیار تصمیم‌گیری، اقدامات و معاملات مردم خواهد شد. درنهایت نیز به علت پیش‌بینی مردم از ادامه وضع موجود، میزان دستمزدها، قیمت کالاها و سود وام‌ها افزایش خواهد یافت و همین امر تشدید تورم به علت ایجاد تورم درون‌زا را نیز به همراه خواهد داشت.
علت ابر تورم چیست؟
علت ابر تورم تقریباً در تمام موارد ناتوانی دولت‌ها در تأمین بودجه است؛ بنابراین، تحولات سیاسی و اقتصادی، جنگ، کاهش صادرات و هر عامل دیگری که دریافت مالیات توسط دولت را با مشکل مواجه کند، میتواند زمینه‌ساز ابر تورم باشد. معمولاً اولین پاسخ دولت‌ها به تورم افزایش چاپ پول است؛ اما این کار نمی‌تواند تورم را کنترل کند چرا که مردم نیز به‌سرعت به دنبال خرج‌کردن پول نقد خود و تبدیل آن به سرمایه‌های دیگر هستند. در نتیجه دولت به چاپ پول ادامه می‌دهد و این چرخه ادامه پیدا می‌کند.
آمار تورم در ایران در ۱۰ سال اخیر
طبق آخرین آمار‌ها، نرخ تورم در ایران در سال‌های نزدیک به قرن ۱۴ شمسی بیش از ۴۵ درصد بوده است و در سال ۱۴۰۲ به حدود ۷۰ درصد رسیده است که به معنای رخداد ابر تورم و نابسامانی شدید اوضاع اقتصادی است. بخش اعظم این تورم مربوط به ناتوانی دولت در تأمین بودجه است؛ اما تورم درون‌زا و افزایش واردات نیز نقش زیادی در ایجاد این وضعیت دارد.
اگر شما هم می‌خواهید در برابر تورم از سرمایه‌های خود محافظت کنید، پیشنهاد می‌کنیم این نوشته را از دست ندهید: سرمایه گذاری در زمان تورم
جمع‌بندی درباره تورم چیست
در این مقاله به سوالات مختلفی در مورد تورم پاسخ دادیم. از جمله اینکه تورم چیست، ابر تورم چیست، علت تورم چه مواردی است و محاسبه تورم به چه صورتی انجام می‌شود. شما می‌توانید سایر سؤالات خود دربارهٔ تورم را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
سؤالات متداول:
راه مقابله با تورم چیست؟
مؤثرترین راه مقابله با تورم، ثبات و نظم مالی و جلوگیری از افزایش نقدینگی در جامعه است. سرمایه‌گذاری و افزایش هوش مالی نیز دو راهکار قوی برای مبارزه با تورم است.
آیا تورم همیشه نامطلوب است؟
خیر. میزان اندکی از تورم میتواند نشانهای از رشد اقتصادی سالم در جامعه باشد. آنچه آسیبزا خواهد بود تورم منفی یا افزایش بیش از حد نرخ تورم است.
فهرست مطالب
