مالیات چیست؟ بررسی انواع مالیات در ایران

ممکن است این جمله بنجامین فرانکلین را شنیده باشید: «هیچ چیز در این دنیا قطعی نیست، جز مرگ و مالیات!» اما مالیات چیست، چرا آن‌قدر اهمیت دارد، چه کسانی مشمول آن هستند و انواع مالیات کدام‌اند؟ 

مالیات، یکی از اصطلاحات رایج بازار مالی است که تمام مردم یک جامعه به نوعی با آن درگیر هستند. از مدیران کسب‌وکارها تا حسابداران، از حسابرسان تا صاحبان مشاغل مختلف، همه با مالیات در تعامل هستند. بنابراین شما هم حتماً مشمول انواعی از مالیات هستید. در این نوشته بیشتر انواع مالیات مستقیم و غیر مستقیم را برای شما توضیح می‌دهیم:

مالیات چیست به زبان ساده

مالیات (به انگلیسی tax): یک پرداخت یا هزینه اجباری است که توسط دولت‌های محلی، ایالتی و ملی از افراد یا مشاغل جمع آوری می‌شود تا هزینه‌های خدمات عمومی، کالاها و فعالیت‌های دولتی را پوشش دهد.

به زبان ساده، مالیات یک نوع هزینه اجتماعی است که اشخاص حقیقی یا حقوقی به اجبار باید به دولت پرداخت کنند تا برای هزینه‌های خود از آن استفاده کند. 

چرا مالیات می‌پردازیم؟

پس از پاسخ به این سؤال که اصلاً مالیات چیست، این سؤال پیش می‌آید که چرا افراد باید مالیات بپردازند. مالیات‌ها برای بیش از 5000 سال یکی از اصلی‌ترین بخش‌های حکمرانی در سراسر جهان بوده‌اند و مکانیسمی هستند که توسط آن یک دولت می‌تواند کالاها و خدماتی را برای شهروندان خود فراهم کند.

دولت‌ها همیشه از طریق مواردی مانند گردشگری و صادرات کالاها به اندازه کافی درآمد کسب نمی‌کنند، بنابراین گاهی تنها راه تأمین مالی مخارج و خدمات دولتی این است که از شهروندان بخواهند از درآمدی که دارند، چیزهایی که می‌خرند و دارایی‌هایشان مالیات بپردازند. 

چه موافق پرداخت مالیات باشید و چه نباشید، واقعیت این است که احتمالاً از آنچه که دولت برای شهروندان مهیا کرده است در زندگی روزمره خود سود می‌برید. مالیات‌ها برای پروژه‌ها و خدماتی مانند راه‌ها و زیرساخت‌ها، خدمات اضطراری، آموزش و دفاع ملی خرج می‌شوند.برخی از مالیات‌ها، مانند مالیات بر دارایی، هزینه خدمات محلی مانند مدارس، ادارات آتش نشانی و پلیس را تأمین می‌کنند. برخی دیگر، مانند مالیات بر سیگار و شکر، از رفتارهای ناسالم که منجر به هزینه‌های اجتماعی گسترده می‌شود، جلوگیری می‌کند.

به زبان ساده، همه مالیات می‌پردازند. اینکه چه مالیات خاصی می‌پردازید و با چه نرخی آن را پرداخت می‌کنید به عوامل بسیاری مانند محل سکونت شما، درآمد شما، اموال شما، آنچه خریداری می‌کنید و موارد دیگر بستگی دارد.

انواع مالیات چیست؟ بر اساس روش دریافت

در ادبیات مالی عمومی، مالیات‌ها به روش‌های مختلفی طبقه‌بندی شده‌اند که این طبقه بندی‌ها معیارهای متفاوتی دارند و انواع مالیات هم بر همین اساس می‌تواند متفاوت باشد. مالیات در ایران مانند بسیاری از کشورهای دنیا دو دسته تقسیم می‌شود. 

1. مالیات مستقیم
2. مالیات غیر مستقیم

در مورد معیارهای تمایز بین مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم، بین اقتصاددانان اختلاف نظر زیادی وجود دارد و مشخص نیست که برخی از مالیات‌ها، مانند مالیات بر درآمد شرکت‌ها یا مالیات بر دارایی، باید در کدام دسته قرار گیرند. در ادامه به صورت جداگانه به توضیح هرکدام از این دسته‌ها را می‌پردازیم.

مالیات مستقیم چیست؟

مالیات مستقیم از افراد و سازمان‌ها اخذ می‌شود و نمی‌توان آن را به پرداخت کننده دیگری منتقل کرد. در مالیات مستقیم، مانند مالیات بر درآمد افراد، نرخ‌ها اغلب با افزایش توانایی پرداخت مالیات دهندگان افزایش می‌یابد و در نتیجه این نوع مالیات، مالیات تصاعدی نامیده می‌شود.

برای مطالعه بیشتر: مالیات بر درآمد چیست؟

مالیات غیر مستقیم چیست؟

برخلاف مالیات‌های مستقیم، مالیات‌های غیرمستقیم بر کالاها و خدمات اعمال می‌شود، نه پرداخت‌کنندگان فردی، و توسط خرده‌فروش یا تولیدکننده دریافت می‌شود. مالیات غیرمستقیم بر یک شخص یا گروه تحمیل می‌شود، سپس به پرداخت‌کننده دیگری، معمولاً مصرف‌کننده، منتقل می‌شود. مالیات بر فروش و ارزش افزوده (VATs) دو نمونه از مالیات‌های غیر مستقیم هستند.

بیشتر بخوانید: مالیات بر ارزش افزوده چیست؟

انواع مالیات چیست؟ بر اساس توزیع ثروت

مالیات‌ها را می‌توان با تأثیری که بر توزیع درآمد و ثروت می‌گذارد متمایز کرد. مالیات متناسب مالیاتی است که بار نسبی یکسانی را بر همه مالیات دهندگان تحمیل می‌کند؛ یعنی در جایی که بدهی مالیاتی و درآمد به نسبت مساوی رشد می‌کنند. مالیات‌های تصاعدی به عنوان کاهش نابرابری‌ها در توزیع درآمد در نظر گرفته می‌شوند، در حالی که مالیات‌های پس رونده می‌توانند تأثیری بر افزایش این نابرابری‌ها داشته باشند.

مالیات‌هایی که عموماً تصاعدی در نظر گرفته می‌شوند شامل مالیات بر درآمد فردی و مالیات بر دارایی می‌شود. با این حال، مالیات‌های بر درآمدی که اسماً تصاعدی هستند، ممکن است در دسته‌های با درآمد بالا کمتر شوند؛ به‌ویژه اگر مالیات‌دهنده اجازه داشته باشد که پایه مالیاتی خود را با اعلام کسورات یا با حذف برخی مؤلفه‌های درآمد از درآمد مشمول مالیات خود کاهش دهد. در صورت اعلام معافیت‌های شخصی، نرخ‌های مالیاتی متناسبی که برای رده‌های کم درآمد اعمال می‌شود نیز تصاعدی‌تر خواهد بود.

مالیات‌های فروش و مالیات‌های غیر مستقیم (به استثنای موارد کالاهای تجملاتی) تمایل به پس روندگی دارند، زیرا با افزایش سطح درآمد شخصی، سهم درآمد شخصی مصرف‌شده یا صرف یک کالای خاص کاهش می‌یابد. مالیات‌های سرانه که به عنوان یک مبلغ ثابت سرانه وضع می‌شود، بدیهی است که پس رونده هستند.

پیشنهاد می‌کنیم این نوشته را هم بخوانید: مالیات بر عایدی سرمایه

تفاوت بین سایر پرداخت‌های دولتی و مالیات چیست؟

تمام درآمدهای دولت از جمع آوری مالیات به دست نمی‌آید. جریمه‌ها و هزینه‌های کاربر نیز هزینه‌هایی هستند که توسط دولت اخذ می‌شوند اما مالیات محسوب نمی‌شوند.

هدف اصلی مالیات افزایش درآمد است که آنها را از هزینه‌ها و جریمه‌ها متمایز می‌کند. گاهی هزینه‌هایی برای جبران هزینه‌های ارائه خدمات از شهروندان اخذ می‌شود. به عنوان مثال، پرداخت هزینه کمی برای ورود به یک پارک دولتی است که هزینه کارکنان و نگهداری پارک را پوشش می‌دهد. جریمه با مالیات متفاوت است زیرا هدف اصلی آنها مجازات یک عمل غیر قانونی یا مضر است، مانند جریمه برای سبقت غیر مجاز.

سیاست مالیاتی چگونه است؟

در سیاست مالیاتی، اینکه مالیات چقدر درآمد ایجاد می‌کند، چه کسی بار مالیات را به دوش می‌کشد، و اینکه مالیات چه تأثیری بر رشد اقتصادی می‌گذارد، بسیار اهمیت دارد. بنیاد مالیاتی دارای چهار اصل سیاست صحیح مالیاتی است که باید سیاست‌گذاران را راهنمایی کند. اصول سیاست صحیح مالیاتی، سادگی، شفافیت، بی طرفی و ثبات است.

قوانین مالیاتی باید برای مالیات دهندگان برای رعایت و اجرا و اجرای آن برای دولت‌ها آسان باشد. همچنین باید به طور واضح مشخص کند که مالیات دهندگان باید چه چیزی را بپردازند و چه زمانی باید آن را بپردازند. باید از پنهان کردن بار مالیاتی در ساختارهای پیچیده اجتناب شود و هرگونه تغییر در کد مالیاتی باید با بررسی دقیق انجام شود.

سیاست مالیاتی صحیح نباید تصمیمات شخصی یا تجاری را تشویق یا سرکوب کند، زیرا هدف مالیات‌ها افزایش درآمد مورد نیاز است، نه تشویق یا تنبیه صنایع، فعالیت‌ها و محصولات خاص.

جمع‌بندی مالیات به طور خلاصه

در این مقاله سعی کردیم توضیح دهیم که مالیات، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین شیوه‌های کسب درآمد برای دولت‌ها، نقش مهمی در سرنوشت یک کشور دارد. از نظر اقتصادی، مالیات ثروت را از خانوارها یا کسب و کارها به دولت منتقل می‌کند. این کار هم می‌تواند موجب رشد اقتصادی و رفاه اقتصادی و هم کاهش آن شود. 

پس بسیار اهمیت دارد که شما بدانید مالیات چیست، چه کسانی مشمول پرداخت آن هستند و انواع مالیات کدام‌اند. اگر این مطلب برای شما مفید بود، برای خواندن مقالات دیگر با موضوعات مالی می‌توانید به سایت طلاین مراجعه کنید. همچنین اگر به یک سرمایه گذاری راحت و پرسود علاقه دارید، در طلاین می‌توانید به راحتی و به صورت آنلاین طلای آب شده خریداری کنید و هر زمان که خواستید آن را به نرخ روز بفروشید.

سوالات متداول: