بازار مالی در اقتصاد هر کشوری نقشی حیاتی دارد؛ چرا که تأمین‌کننده مالی بنگاه‌های بزرگ است. بازار مالی، تجارت را هم برای خریداران و هم برای فروشندگان، تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان آسان کرده است. در واقع، بازار مالی با فراهم‌کردن منابع مالی بهینه، ایجاد ابزارهای سادهٔ خریدوفروش و شفافیت اطلاعاتی، رونق اقتصادی ایجاد نموده است.
بازار مالی انواع مختلفی دارند برای مثال بر اساس ماهیت بازار مالی می‌تواند بازار کالا، پول یا سرمایه باشد. در این مقاله به بررسی انواع بازار مالی بر اساس فاکتورهای مختلف اقتصادی پرداختیم.
تعریف بازار مالی چیست؟
بازار مالی (Financial Markets): به بازاری که در آن افراد حقیقی و حقوقی می‌توانند به خریدوفروش انواع دارایی مثل سهام، فارکس و غیره با هزینه معاملاتی پایین بپردازند، بازار مالی گفته می‌شود. قیمت خرید و فروش در بازار مالی تابعی از عرضه و تقاضا است.
برای آشنایی بیشتر با دیگر مفاهیم، این نوشته را بخوانید: اصطلاحات رایج بازار مالی
فواید بازار مالی چیست؟
بازار مالی یکی از حلقه‌های چرخه اقتصاد جهانی هستند که نبودن آنها تأثیر زیادی دارد. از جمله نقش‌های مثبت این بازارها موارد زیر قابل‌اشاره است:
- افزایش سرمایه
- انتقال ریسک
- شفافیت قیمت
- تجارت بین‌المللی از طریق بازارهای مالی جهان
- انتقال نقدینگی
- تامین مالی
- معاملات بین‌المللی در بازارهای ارز
- دسترسی آسان به اطلاعات
در واقع بازار مالی اجازه می‌دهد پول از سمت سرمایه‌دارها به سمت به کسب‌وکارها جریان یافته و چرخ اقتصاد و تولید بچرخد.
بر اساس موضوع معاملات انواع بازار مالی چیست؟
بسته به دارایی که در بازار مالی مورد تجارت واقع می‌شود، ابزار و زمان سررسید بازار مالی انواع مختلفی دارند. در ادامه به بررسی انواع مختلف بازار مالی بر اساس موضوع معامله می‌پردازیم:
بازار سهام (stock market)
بازار سهام برای همه آشنا است. در این بازار مالی سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس مورد خریدوفروش قرار می‌گیرد. همچنین تأمین سرمایه شرکت‌ها از طریق عرضه اولیه بخشی از سهامشان نیز در این بازار صورت می‌گیرد.
بازار سهام هر کشور اهمیت ویژه‌ای دارد. چراکه سهام شرکت‌های بزرگ آن کشور در این بازار مورد خریدوفروش قرار می‌گیرند و بنابر قوانین بازار سهام صورت‌های مالی و فاکتورهای بنیادی و عملکردی شرکت‌ها به طور شفاف منتشر می‌شود؛ بنابراین بازار سهام آیینه اقتصاد یک کشور است.
معاملات بازار سهام در دو زیر مجموعه بورس و فرابورس فعالیت می‌کند. در یک توضیح مختصر اگر شرکتی در بازار بورس عملکرد مناسبی نداشته باشد به بازار فرابورس که دارای ۵ زیرمجموعه (اول، دوم، سوم، ابزارهای نوین مالی و پایه) است منتقل می‌شود. معمولاً سرمایه‌گذاری در بازار فرابورس ریسک بیشتری به همراه دارد.
بازار اوراق‌قرضه (Bond Market)
اوراق‌قرضه، اوراقی هستند که سرمایه‌گذار آنها را خریداری کرده و با گذشت مدتی معین با سودی که از قبل تعیین شده می‌فروشد.نهادهای مختلفی از طریق اوراق‌قرضه برای پروژه‌های مختلف سرمایه جمع می‌کنند. مانند شهرداری‌ها. بازارهای اوراق‌قرضه تحت عناوینی مثل بازارهای بر مبنای بدهی یا بازارهای درآمد ثابت نیز شناخته می‌شوند.
بازار مشتقات (Derivative Market)
بازار مشتقات در واقع خریدوفروش قراردادهایی مابین ۲ یا چند نفر است که ارزش هر ورق بر اساس یک کالای پایه مشخص می‌شود. این کالای پایه می‌تواند زعفران سهام، صندوق یا شاخص باشد.
اوراق این بازار به‌تنهایی ارزشی ندارند. بلکه ارزش آنها وابسته به ابزار مالی مثل اوراق‌قرضه، کالا، ارز، نرخ‌های بهره، شاخص‌ها یا سهامی است که بر اساس آن معامله می‌شود؛ بنابراین معامله مستقیم روی سهام واقع نمی‌شود؛ بلکه قراردادهای اختیار خرید و فروش و اهرمی ایجاد می‌شود.
بازار کالاها (Commodities Market)
بازار کالا یا بورس کالا بازاری است که در آن تولیدکنندگان مواد اولیه و کالا، فراورده‌های خود را به خریداران می‌فروشند.
بازار فارکس (Foreign exchange)
بازار فارکس شاخص‌ترین بازار مالی است که در آن معامله‌گران به خریدوفروش جفت‌ارزها (نسبت دو ارز به یکدیگر) می‌پردازند. به‌عنوان‌مثال جفت‌ارز EURUSD نمایانگر نسبت ارزش یورو به دلار است. خریداران و فروشندگان این بازار بر روی نوسانات یورو و دلار معامله می‌کنند.
بازار فارکس شامل موارد زیر است:
- سرمایه‌گذاران
- بروکر‌ها یا کارگزاری‌ها
- صندوق‌های سرمایه‌گذاری
- شرکت‌های مدیریت سرمایه‌گذاری
- بانک‌های مرکزی
- شرکت‌های تجاری
- بانک‌ها
اگر می‌خواهید با کارگزاری‌های بازار فارکس بیشتر آشنا شوید این نوشته را بخوانید: بهترین بروکر طلا در ایران
بازار رمز ارزها (Cryptocurrency Market)
بازاری که در آن دارایی‌های دیجیتال به طور غیر متمرکز خریدوفروش می‌شود، بازار رمزارز نام دارد، که بر فناوری بلاک‌چین استوار است. ارزهای معروف این بازار بیت‌کوین، تتر و غیره است.
مطالعه بیشتر: بهترین ارز دیجیتال برای سرمایه گذاری
بازار مستقیم (Over the counter Markets)
بازار مستقیم یک بازار برای معامله دارایی‌های کوچک است که مکان فیزیکی ندارد و غیرمتمرکز است. در این بازار فعالان اوراق بهادار بدون کارگزار و مستقیماً معامله می‌کنند. ریسک این بازار به نسبت سایر بازارها بیشتر است.
بر اساس حق مالی انواع بازار مالی چیست؟
بازار مالی بر اساس ماهیت مبادلات ۲ دسته است
بازار بدهی (Debt Market)
این بازار ساختاری شبیه وام دارند و در آن سرمایه به‌صورت بدهی باید به همراه سود معین در تاریخ سررسید بازپرداخت گردد. در این بازار، ابزارهایی مثل اوراق مشارکت، قرضه یا اسناد خزانه دولتی مورد خرید و فروش قرار می‌گیرد. اوراق بدهی نیز می تواند بنابر صادرکننده آن شرکتی، دولتی یا شهری باشند.
بازار سهام (Stock Market)
در بازاری که سهام به طور منسجم و قانونمند مبادله می‌شود بازار سهام یا بورس گفته می‌شود. بازار سهام از صنایع و شرکت‌های مختلف اقتصادی، معدنی و تولیدی ایجاد شده است.
بر اساس سررسید معاملات انواع بازار مالی چیست؟
بازار مالی بر اساس سررسید مورد معامله به ۲ دسته تقسیم می‌شود:
بازار پول (Money Market)
بازار پول بازاری است که دارایی‌های با سررسید کوتاه‌مدت (کمتر از یک سال) مورد معامله قرار می‌گیرد. به دلیل ویژگی نقدشوندگی این بازارهای امنیت مناسبی برای سرمایه‌گذاری دارند. معاملات این بازار، با حجم‌های کلان صورت می‌گیرد.
بازار سرمایه (Capital Market)
بازاری که در آن دارایی‌هایی که سررسید بلندمدت (بیش از یک سال) مورد معامله قرار می‌گیرند بازار سرمایه گفته می‌شود. بازار سرمایه بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار ۲ زیر مجموعه بازار اولیه و ثانویه نیز دارد. در ایران بازار سرمایه به بورس معروف گردیده که شامل بازارهای بورس، فرابورس، کالا و انرژی است.
بر اساس زمان واگذاری انواع بازار مالی چیست؟
بر اساس فاکتور زمان واگذاری بازارهای مالی شامل ۲ دسته هستند:
بازار آتی (Future Market)
بازار آتی بازاری است که فروشنده و خریدار یک کالا متعهد می‌شوند در زمان سررسید مشخص در آینده مقدار مشخصی از کالا را با ویژگی‌های از قبل تعیین شده و با قیمت مشخص معامله کنند. در واقع توافق و قرارداد در زمان حال و اجرا منوط به آینده است.
بازار نقدی (Spot Market)
بازاری که برای خرید و فروش فوری کالا و اوراق بهادار ایجاد شده بازار نقدی گفته می‌شود. خرید و فروش در این بازار در زمان خال رخ می‌دهد. یعنی در یک فقط از زمان حال برای همین به بازار نقطه‌ای هم شهرت یافته است.
انواع بازار مالی بر اساس ساختار سازمانی
بر مبنای ساختاربندی و قانون‌گرا بودن بازار، بازار مالی شامل ۴ دسته می‌شود:
- بازارهای رسمی یا بورس اوراق بهادار
- بازارهای خارج از بورس یا فرابورس
- بازار سوم که در آن سازمان‌های بزرگ سرمایه‌گذاری به‌خاطر حق کمیسیون و کارمزد کمتر آن فعالیت می‌کنند.
- بازار چهارم که در آن معاملات عمده صورت می‌گیرد. به‌خاطر عدم پرداخت کارمزد معامله بدون واسطه کارگزار انجام می‌شود.
جمع‌بندی درباره انواع بازار مالی
بازار مالی محلی فیزیکی یا غیر فیزیکی است که امکان گرد هم آمدن فروشندگان و خریداران را جهت معامله محصولاتی با قیمتی بر مبنای عرضه و تقاضا فراهم می‌کند. در این مقاله به معرفی انواع بازارهای مالی پرداختیم و توضیح دادیم بازار مالی چیست. شناخت بازار مالی باتوجه‌به نقش آنها در تجارت جهان لازم است. همچنین شاید این نوشته هم برای شما مفید باشد: هوش مالی چیست
سؤالات متداول:
خرید و فروش در بازار مالی رمز ارز چگونه صورت می‌گیرد؟
صرافی‌های ارز دیجیتال به‌عنوان واسطه پلتفرمی برای معامله‌گران ایجاد می‌کنند تا بتوانند ارز دیجیتال خریدوفروش کنند این ارز دیجیتال ماهیت فیزیکی ندارد و روی کیف پول یا ولت معامله‌گر ذخیره می‌شود.
مفهوم بازار اولیه و ثانویه در بازار مالی چیست؟
این تقسیم‌بندی بر اساس مرحله عرضه اوراق است. بازاری که در زمان اولین عرضه عمومی سهام یک شرکت ایجاد می‌شود بازار اولیه نام دارد. پس از عرضه اولیه معاملات بعدی باید در بازار ثانویه صورت گیرد.
فهرست مطالب
